- otwierać
- 1. Nie mieć do kogo ust, pot. gęby otworzyć «nie ma w pobliżu nikogo, z kim można porozmawiać»: Nie było do kogo ust otworzyć. Powinowaci i znajomi byli poruszeni, zatroskani, ale trzymali się z daleka. M. Ławrynowicz, Diabeł.2. Nie otworzyć ust, pot. gęby «nie odezwać się, nie wziąć udziału w rozmowie»: Mając sobie tyle do powiedzenia, zawstydził się na myśl, że przez cały czas u Kościuka ust nie otworzył. J. Parandowski, Niebo.3. Otworzyć duszę, serce przed kimś «wyjawić komuś swoje najskrytsze myśli, uczucia, zwierzyć się komuś»: Synu mój, krzyknęłam w ciemność nocną, dlaczego nie poradziłeś się matki, dlaczego przed nią serca swego nie otworzyłeś? S. Łubiński, Ballada.4. Otworzyć komuś oczy (na coś) «ukazać komuś prawdziwy stan rzeczy, pouczyć, uświadomić kogoś»: Moim obowiązkiem solidarności kobiecej jest otworzyć jej oczy na twoje postępowanie. S. Mrożek, Teatr 3.5. Otworzyć oczy «obudzić się»: Siedział przy niej, drzemała, nasłuchiwał jej słabego oddechu. Otworzyła oczy, uśmiechnęła się (...). Z. Kubiak, Kawafis.6. Otworzyć ogień «rozpocząć strzelanie»: Na korytarzu napastnicy porzucili zakładników i zaczęli uciekać. Wtedy policjanci otworzyli ogień. GW 14/03/2000.7. Otworzyć usta, buzię, pot. gębęa) «zacząć mówić»: Miała zadeklamować wierszyk, lecz dostała tremy i mimo podpowiadań ani rusz ust nie mogła otworzyć. T. Dołęga-Mostowicz, Kariera.b) «zdumieć się, zostać czymś zaskoczonym»: Wesoły nastrój prysnął. Chirurg spojrzał na krawca zaskoczony, krawiec otworzył usta. M. Choromański, Zazdrość.8. (Szeroko) otworzyć oczy, usta «zdziwić się, być zaskoczonym»: Aż usta otworzyła szeroko dobra zwrotniczowa. – Kto by się to spodziewał. Malec, a gada jak stary. J. Korczak, Maciuś.Otwierać podwoje zob. podwoje 1.Otworzyć (komuś, sobie) drogę do czegoś zob. droga 17.
Słownik frazeologiczny . 2013.